Recensie Les Misérables ★★★★1/2

Het is geen toeval dat deze productie van ‘Les Misérables‘ zes Musical Awards, waaronder de publieksprijs, in de wacht wist te slepen. Producent De Graaf & Cornelissen Entertainment wist in samenwerking met Cameron Mackintosh dan ook een geweldige cast samen te stellen die (in het geval van Freek Bartels zelfs letterlijk) de sterren van de hemel zingt. Milan van Waardenburg en Freek Bartels zijn de twee sterke mannen en antagonisten Jean Valjean en Javert. Met hun intens spel en hun geweldige stemmen nemen ze het publiek mee in de jacht op gerechtigheid met elk hun eigen waarheid. Channah Hewitt kruipt in de huid van de onfortuinlijke Fantine en weet met ‘Mijn Droom’ de toehoorders in het hart te raken. Sem Gerritsma speelt de rol van Cosette en klinkt in ‘In Mijn Hart’ als een nachtegaal die gevangen zit in een gouden kooi en verliefd kijkt naar de buitenwereld, in dit geval de mooie Marius, vertolkt door Michael Muyderman.  Vajèn van den Bosch opent als Eponine de tweede akte dan weer met een meesterlijke uitvoering van het bekende liedje ‘Heel Alleen’. Want dat heeft ‘Les Misérables’ uiteraard ook nog: het staat bol van liedjes die elke musicalliefhebber bekend in het gehoor liggen. Het is niet voor niets dat deze klassieker al meer dan 35 jaar op de planken staat en nog steeds volle zalen trekt. Tegenwoordig is het draaiend platform verdwenen en vervangen door geweldig knappe decors van Matt Kinley die de sfeer van het Frankrijk uit het begin van de negentiende eeuw perfect  weten op te wekken. Dus het enige wat je als publiek moet doen, is achterover leunen in je stoel en je mee laten nemen op een turbulente en emotionele reis door de wereld van Victor Hugo. Of zoals de Engelsen het zo passend weten te zeggen: “Sit back and enjoy the show.”

Want genieten is echt wel het juiste woord om de ervaring van deze productie te omschrijven. Deze uitvoering van ‘Les Misérables’ is er eentje waarbij alle puzzelstukjes precies in elkaar passen en het geheel optillen naar een hoger niveau. Er is om te beginnen het sterke verhaal dat door Victor Hugo te boek werd gesteld. Het vertelt over het leven van Jean Valjean in het Frankrijk van het begin van de jaren 1900. 

Jean Valjean komt na negentien jaar dwangarbeid eindelijk voorwaardelijk vrij en ontdekt dat hij omwille van dat verleden voor eeuwig gedoemd is om een outcast te blijven. En dat terwijl zijn enige misdaad het stelen van een brood was om te voorkomen dat zijn neefje van de honger zou sterven. Behandeld als een dief, gaat hij zich dan ook maar zo gedragen en zo steelt hij het zilver van de bisschop van Digne. Wanneer hij gevat wordt voor deze diefstal, is het de bisschop die het voor hem opneemt en hem het zilver schenkt in ruil voor zijn ziel. Vanaf nu moet hij zijn nieuw verkregen rijkdom en zijn leven ten dienste stellen van het goede. 

Ondertussen blijft Javert als man van de wet jacht maken op de gevluchte misdadiger Jean Valjean omdat die de voorwaarde van zijn vrijlating heeft geschonden. De heren ontmoeten elkaar in Montreuil-sur-Mer waar Jean Valjean onder de schuilnaam Monsieur Madeleine burgemeester en fabriekseigenaar is geworden. Na een confrontatie waarin hij zichzelf aan Javert kenbaar maakt als gevangene 24601 moet Jean Valjean opnieuw de benen nemen, maar niet alvorens zijn belofte aan de onfortuinlijke Fantine in te lossen. Hij gaat langs bij de herbergiers Thénardier om daar haar dochter Cosette op te halen en op te voeden als zijn eigen kind. 

Negen jaar later leven Cosette en Jean Valjean in Parijs dat als een kruitvat op springen staat. Een groep studenten onder leiding van Enjolras plant een revolutie om de sociale wantoestanden in het land aan te klagen. Ondertussen is Marius, één van de studenten die zint op revolutie, verliefd geworden op Cosette. Hij vraagt aan zijn vriendin (en dochter van de Thénardiers) Eponine om een afscheidsbrief aan Cosette af te geven voor het geval hij de opstand op de barricade niet mocht overleven. Jean Valjean onderschept het briefje en rept zich naar het strijdtoneel. Daar is Javert door de kleine Gavroche ontmaskerd als spion en gevangen gezet door de opstandelingen. 

Jean Valjean komt net op tijd bij de barricade aan om er het leven te redden van studentenleider Enjolras. In ruil mag hij beslissen over het lot van de verrader Javert. In plaats van wraak te nemen op de man die hem nu al jaren opjaagt als een stuk losgeslagen wild, laat hij hem vrij. Javert kan zijn ogen niet geloven: “Hoe kan een slecht man als Jean Valjean hem zijn leven teruggeven?” 

Ondertussen breekt de strijd los en de studenten moeten het onderspit delven. Eén voor een vallen ze ten prooi aan de kogels van het leger. Jean Valjean weet ternauwernood de gewonde Marius te redden door hem door de riolen van Parijs naar een hospitaal te brengen. In die riool treft hij onderweg Monsieur Thénardier. Die was volop bezig om al het kostbaars te stelen van de gesneuvelden. Jean Valjean weet de man te ontvluchten en brengt Marius net op tijd in veiligheid. Die kan zich later niet meer herinneren wie zijn reddende engel was. 

De liefde voor Cosette vervangt in het hart van Marius langzaam het verdriet om zijn gesneuvelde kameraden en de huwelijksklokken hangen dan ook in de lucht. Jean Valjean besluit om weg te gaan en het jonge paar niet tot last te zijn. Hij wil niet dat zijn verleden een donkere schim zou zijn op hun geluk. En zo blijft Cosette onwetend over haar afkomst en Marius in het ongewisse over hoe Jean Valjean zijn leven redde … tot de Thénardiers opnieuw op de proppen komen. 

U leest het al: er zit heel veel in deze musical. En dat is ongetwijfeld mee de kern van het succes van ‘Les Misérabes’. De basis waarop Claude-Michel Schönberg en Alain Boublil bouwden, is ongelooflijk solide. En daarop is Claude-Michel geweldige muziek gaan schrijven. Nummers als: ‘I Dreamed a Dream’, ‘On My Own’, ‘Do You Hear The People Sing?’, ‘Stars’, ‘Bring Him Home’ en ‘One Day More’ behoren ondertussen tot het collectieve musical-geheugen en komen allemaal uit ‘Les Misérables’. Je krijgt dus een goed uitgewerkt verhaal dat in een hoog tempo wordt losgelaten op het publiek in melodieën die goed in het gehoor liggen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat mensen die deze musical voor het eerst zien echt helemaal overdonderd zijn wanneer ze na een opzwepend ‘Nog Een Dag’ de pauze in gaan. 

Die overdondering is niet alleen te wijten aan de muziek, maar vooral ook aan de uitvoering van die liedjes. We schreven het al in de inleiding hoezeer we onder de indruk zijn van deze cast van ‘Les Mis’. De Graaf & Cornelissen en Cameron Mackintosh hebben voor deze uitvoering van ‘Les Misérables’ een geweldige groep talent weten te verzamelen. 

Om te beginnen zijn er de twee mannelijke hoofdrollen: Jean Valjean en Javert. Het zijn de personages die het verhaal sturen en de twee tegenpolen die zorgen voor het evenwicht. Hun evolutie in het verhaal zijn als yin en yang. Jean Valjean start als de man met het verwilderde haar die geketend is als een beest. Opgejaagd door de arm der wet vraagt hij zich af wie hij is. Na zijn ontmoeting met de bisschop van Digne, die trouwens heel sterk vertolkt wordt door Rick Zwart, vindt hij zijn richting en wordt hij een respectabel burger in pak. Javert start als gevangenisbewaarder keurig, strak in uniform met een duidelijk doel in zijn leven en evolueert tijdens het verhaal naar een verrader die met de haren in de war als een wild beest moet vluchten en zich dan afvraagt wie hij is. 

Milan van Waardenburg mag in de huid kruipen van Jean Valjean en Freek Bartels brengt het personage van Javert tot leven. Ze spelen beiden ontzettend sterk en zijn vooral ook aan elkaar gewaagd. In een rechtstreekse confrontatie aan het sterfbed van Fantine moet geen van beiden onderdoen voor de andere. Beide heren zitten vast in hun kijk op de waarheid en de realiteit en ze praten/zingen over elkaar heen. Je hoort die spanning niet alleen, je ziet ze ook vertolkt op de scène. Twee alfamannen die lijnrecht tegenover elkaar staan en geen duimbreed aan elkaar willen toegeven. Zo’n scène werkt alleen als beide acteurs even sterk spelen. En dat geluk hebben we in deze productie van ‘Les Misérables’. 

In ‘Wie Ben Ik?’ mag Milan van Waardenburg zacht, twijfelend starten. Je voelt vervolgens het nummer aanzwellen en het vertrouwen van Jean Valjean toenemen om vervolgens vol overtuiging uit te roepen dat hij gevangene nummer 24601 is. Milan mag hier de kracht van zijn stem etaleren en verschillende emoties in zijn stem leggen. En dan ligt Fantine op sterven en klinkt in ‘Kom Bij Mij’ de zachte, zorgzame kant van Milan. Twee fantastische prestaties. Maar laat ons eerlijk zijn: de lakmoesproef voor elke Jean Valjean is ‘Breng Hem Thuis’. We kunnen u met veel vreugde melden dat Milan van Waardenburg zich ook daar van zijn beste kant liet zien én horen. Gevoelig, hoog, krachtig, vastberaden, hopend, smekend, fijn en met een hele hoge, lange eindnoot: het zat er allemaal in. Of zoals men in Antwerpen zegt: “Hij zat er boenk op.” Als je ‘Breng Hem Thuis’ zo kan brengen, dan verdien je het om Jean Valjean te mogen vertolken in ‘Les Misérables’.

Maar met zo’n topper voor de rol van Jean Valjean, ligt de lat hoog voor Javert. En dan is er Freek Bartels die bewijst waarom hij de Musical Award voor Beste Mannelijke Hoofdrol kreeg voor zijn rol als Javert. Hij weet op briljante wijze de evolutie in zijn personage weer te geven en schittert in ‘Ster’. Met het hoofd omhoog, opgeheven schouders en blik strak vooruit weerspiegelt de kracht van zijn stem de overtuiging van zijn personage dat hij aan de kant van het recht staat en Jean Valjean aan de kant van het kwade. En net zoals de sterren orde en licht in de duisternis geven, zal ook hij het recht doen zegevieren en orde brengen. Wanneer hij de sterrenhemel bezingt, hoor je in zijn stem de eerbied klinken. Wanneer Freek Bartels de taak van Javert bezingt, hoor je de vastberadenheid in de stem. 

Dat staat dan weer in schril contrast met het laatste lied van Javert waar hij twijfelt aan het leven, zijn waarheid en zijn overtuigingen. Daar hoor je Freek Bartels woede, verdriet en radeloosheid in de stem leggen terwijl zijn blik de wanhoop verraadt. De overtuiging waarmee zowel de kracht als de zwakte van Javert wordt neergezet, maakt de prestatie van Freek Bartels zo geweldig. 

En dan zijn er de vrouwen. Channah Hewitt, Vajèn van den Bosch en Sem Gerritsma spelen hun personage alle drie erg overtuigend. Fantine, Eponine en Cosette worden realistisch weergegeven en je hebt als publiek geen enkel probleem om mee te voelen met deze personages. En hoewel de drie actrices allemaal ook een geweldig sterke zangprestatie neerzetten, klinken ze gelukkig  alle drie anders.

Vajèn van den Bosch vertolkt de rol van Eponine. Ze is de dochter van de Thénardiers en is stiekem verliefd op Marius. Haar bekendste liedje is ‘Heel Alleen’ (‘On My Own’). Het is een typisch musicalnummer dat klein start en dan stilaan openbreekt om tenslotte terug heel fijn te eindigen. Het klink allemaal eenvoudig, maar is het allesbehalve. Menig liefhebber heeft zich al stevig mispakt aan deze klassieker en Vajèn van den Bosch behoort gelukkig niet tot deze groep. Haar uitvoering van ‘Heel Alleen’ is exact zoals we dat hoopten te mogen horen; inclusief een lange, hoge noot die loepzuiver wordt aangeboden. Het enige wat wij moeten doen, is alles rustig tot ons laten komen en genieten. 

En dat mogen we ook doen van de uitvoering van ‘Mijn droom’ (‘I dreamed A Dream’) van Channah Hewitt. Haar stem klinkt fijn, licht, hoopvol en vol verlangen naar de liefde die niet meer is. Het leuke aan deze versie is dat er ook iets speels in Channah’s stem klinkt waardoor het meer als popsong gaat klinken.  En dat vormt op zich weer een mooi contrast met ‘In Mijn Hart’ van Sem Gerritsma. Cosette behoort in Parijs tot de gegoede burgerij en Sem klinkt dan ook als een soprane in een opera. En hoewel er zowel in de liedjes van de mannen als de vrouwen heel wat hoge noten de revue passeren in ‘Les Misérables’, is de hoogste noot uit de show voor Sem. Het gemak waarmee ze die brengt, illustreert haar talent. 

Nu we toch volop de loftrompet aan het afsteken zijn, moeten we zeker ook Mark Roy Luykx vermelden. Hij vertolkt de rol van de studentenleider Enjolras en zweept iedereen op met ‘Hoor Je ’t Zingen Op De Straat’. Zijn rijzige gestalte en het vuur in zijn stem werken aanstekelijk. Je krijgt als publiek zin om mee de straat op te gaan en al zingend de strijd aan te gaan tegen het onrecht. 

Het schattigste moment uit de voorstelling is voor Elin van der Hoeven. Zij mag als kleine Cosette het nummer ‘Mijn Luchtkasteel’ brengen en steelt ondertussen je hart met haar vertederende verschijning en breekbare zang. Ze zorgt tevens voor de uitbeelding van het iconische beeld van de kleine Cosette met de bezem in de hand. Het is de illustratie die Victor Hugo zelf tekende voor zijn hoes en die symbool geworden is voor deze musical. 

Het probleem met zo’n geweldig sterke cast is dat wie niet absolute wereldtop is, opvalt in zo’n gezelschap. Dat was wat ons betreft Yannick Plugers in zijn rol als Monsieur Thénardier. Zijn zang is goed en hij speelt lekker. Hij mist alleen een natuurlijke komische présence die het scherpste kantje van het personage wegneemt. In het verleden hebben heel wat komieken deze rol vertolkt omdat Thénardier de spanningsboog moet breken en voor de glimlach moet zorgen. In de uitvoeringen die we tot hiertoe zagen, was Thénardier een oplichter, dief en smeerlap, maar omwille van de fonkeling in zijn ogen had hij toch iets aimabel. Bij Yannick Plugers missen we die fonkeling en blijft vooral het kwaadaardige van het personage over. Het komische dat zorgt voor een adempauze bij het publiek komt niet goed genoeg uit de verf. En dat ondanks het feit dat er in de nieuwe enscenering veel meer decor is om de humor in zijn tekst uit te beelden. 

Het is de eerste Nederlandstalige opvoering van ‘Les Misérables’ in de nieuwe setting. De iconische draaischijf is verdwenen en in ruil daarvoor krijg je nu als publiek veel meer traditionele decors die de verschillende plaatsen waar het verhaal zich afspeelt veel beter tot hun recht laten komen. Decorontwerper Matt Kinley liet zich trouwens inspireren door schilderijen van Victor Hugo zelf. Het resultaat mag er zijn. Veel meer dan vroeger wordt er met decor aan sfeerzetting gedaan. Je waant je in het begin echt in het idyllische dorp waar geen plaats is voor een ex-veroordeelde. De herberg van de Thénardiers is veel meer uitgewerkt en heeft een verdieping. Het café waar de studenten verzamelen is in een kelder en heeft een trap van waarop Enjolras zijn collega’s opjut. Het huis van Jean Valjean en Cosette in Parijs heeft een balkon en een tuinhek. De barricade waarachter de studenten zich verschuilen is groter en heeft huizen aan de zijkant. Visueel is de nieuwe enscenering veel aantrekkelijker dan de originele uit de jaren ’80. Bewijs hiervan is dat ‘Les Misérables’ ook de Musical Award voor Beste Decorontwerp kreeg. 

‘Les Misérables‘ van producenten De Graaf & Cornelissen Entertainment en  Cameron Mackintosh geeft je alles wat je verwacht van een grote musical en zoveel meer. Het is een lust voor het oog en het oor. De ijzersterke cast met toppers als: Milan van Waardenburg, Freek Bartels, Channah Hewitt, Vajèn van den Bosch, Sem Gerritsma, Michael Muyderman en Mark Roy Luykx trakteert je op een voorstelling waar je met volle overgave van kan genieten. 

< Sascha Siereveld > 

Cast

Jean Valjean: Milan van Waardenburg

Javert: Freek Bartels

Fantine: Channah Hewitt

Eponine: Vajèn van den Bosch

Cosette: Sem Gerritsma

Marius: Michael Muyderman

Enjolras: Mark Roy Luykx

Monsieur Thénardier: Yannick Plugers

Madame Thenardier: Kim Reizevoort

Factory Gir: lIsaura Kuyt

Factory Foreman/ Babet: Joost van der Aa

Grantaire: Leon de Graaf

Bishop / Lesgles: Rick Zwart

Gavroche: Waylon Elzer

Kleine Cosette: Elin van der Hoeven

Kleine Eponine: Jaime-Lee Biervliet 

Creatives

Producenten: De Graaf & Cornelissen Entertainment, Van Lambaart Entertainment en Cameron Mackintosh

Gebaseerd op het boek van Victor Hugo

Muziek:  Claude-Michel Schönberg

Liedteksten: Herbert Kretzmer

Originele Franse teksten: Alain Boublil & Jean-Marc Natel

Overig materiaal: James Fenton

Bewerking: Trevor Nunn & John Caird

Vertaling:  Seth Gaaikema

Orginele instrumentatie: John Cameron

Nieuwe instrumentatie: Stephen Metcalfe, Christopher Jahnke & Stephen Brooker

Muzikale enscenering: Geoffrey Garratt

Projecties:Finn Ross & Fifty-Nine Productions

Geluidsontwerp: Mick Potter

Lichtontwerp: Paule Constable

Decorontwerp: Matt Kinley

Geïnspireerd op de schilderijen van Victor Hugo

Kostuumontwerp: Andreane Neofitou & Christine Rowland

Regie: Laurence Connor & James Powell